آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

مقدمه

در انجام پایان نامه مطالعات منطقه ای حاضر در این فصل به جمع‌بندی مباحث طرح‌شده در این رساله می‌پردازیم. صحت‌وسقم فرضیه‌های این پژوهش را بررسی می‌نماییم. در پایان مسائلی که برای نگارنده در مسیر انجام پایان نامه مطالعات منطقه ای حاضر به وجود آمده است را طرح می‌کنیم تا علاقه‌مندان در این حوزه در صورت علاقه راه را ادامه دهند.

ارزیابی فرضیه‌ها

در انجام پایان نامه مطالعات منطقه ای حاضر كوشيديم تا فرضيه‌هاي مطرح را ارزيابي و بیان كنيم. حاصل اين تلاش به‌طور خلاصه به‌قرار زير است:

مصر به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور عربی، از چند دهه گذشته جزو تأثیرگذارترین بازیگران در خاورمیانه محسوب می‌شود. این کشور که در طول سی ‌سال گذشته تحت حاکمیت حسنی مبارک و سیاستمداران حزب دموکراتیک ملی بوده است. فساد گسترده ی حکومت مبارک و افزایش شکاف بین ثروتمندان و فقرا و نبود عدالت اجتماعی، نرخ بیکاری بالا و فقر که تحقیر بخش بزرگی از جامعه ی مصر را سبب شده بودونبود آزادی های اساسی که از خواسته های اساسی طبقه ی متوسط جامعه ی مصر بود، باعث گسترش نارضایتی های عمومی و اعتراضات سراسری در سرزمین نیل شد. در مقابل، جوانانی که با استفاده از رسانه ها و ابزارهای نوین ارتباطی از این مشکلات و شرایط کلی حاکم بر کشور خودآگاه می-یافتند، پروانه و چرخ رونده ی انقلاب 25 ژانویه 2011 بودند. رژیم مبارک در ابتدا تلاش کرد تا تظاهرات مردمی و مخالفت گروه‌ها را کنترل و سرکوب نماید، اما با گسترش اعتراضات به شهرهای بزرگ مصر، تظاهرات میلیونی مردم و ناتوانی رژیم مبارک در کنترل آن‌ها، بی‌طرفی نسبی ارتش و عدم توسل به سرکوب گسترده اعتراضات و همچنین فشارها و درخواست‌های بین‌المللی، سرانجام حسنی مبارک پس از سی سال تکیه بر اریکه ی قدرت در مصر، مجبور به کناره گیری از ریاست جمهوری شد.
انتخاب مرسی به ریاست جمهوری مصر به این معنی بود که اخوان پس از هشتاد سال مبارزه و سرگردانی اکنون به صورت مشروع و قانونی به ریاست دولت دست‌یافته است. اما دولت آن‌ها مستأجل بود و درست در اولین سالروز آن با یک جنبش دیگری تحت عنوان «تمرّد» و به‌واسطه نظامیان حاکم بر مصر ساقط شد. درواقع سقوط دولت اخوانی مرسی در مرحله اول نشأت گرفته از ضعف موقعیت سنجی، عملکرد ضعیف و بینش محدودنگر اخوان‏ المسلمین و محمد مرسی بود. محمد مرسی نتوانست به وعده-های انتخاباتی خود برای تحقق خواسته های جامعه ی چندپاره ی مصر و شعار اصلی آنان در انقلاب یعنی «نان، آزادی، عدالت اجتماعی و کرامت انسانی» عمل کند. عملکرد وی و جریان متبوعش در طول یک سال ریاست جمهوری ، به گونه‏ای بود که مخالفان باتجربه توانستند به افکار عمومی این‌گونه القاء کنند که اخوانی ها درصدد مصادره ی انقلاب مردمی و ایجاد یک دیکتاتوری جدید حزبی در مصر هستند. درواقع اخوان‏ المسلمین نشان داد که بیش از هشتاد سال انتظار و زیستن در حاشیه ی سیاست موجب نشد تا این جمعیت پرطرفدار مصری، تجربه ی به‌کارگیری قدرت سیاسی را بیاموزد. البته عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور جدید مصر نیز در سخنرانی ریاست جمهوری خود بیان کرد که شاه‌بیت هر دو انقلاب نان و آزادی و حفظ کرامت انسان‌ها و برقراری عدالت اجتماعی بود و گفت که او می‌خواهد ملت مصر را در این مسیر به حرکت درآورد. حال باید دید که السیسی می تواند برخلاف مرسی به وعده ی خود عمل کند؟ در غیر این صورت ژنرال السیسی باید به‌خوبی آگاه باشد که مردم مصر به‌خوبی راه میدان التحریر را می دانند!
چنانکه یافته های حاصل از انجام پایان نامه مطالعات منطقه ای حاضر نشان می دهد به نظر می‌رسد وجود برخی عوامل در مصر از قبیل رشد طبقه ی متوسط جدید کردن خود همراه با گسترش وسایل ارتباط‌جمعی نوین براثر جهانی‌شدن امکان گذر در مصر به یک رژیم مردم‌سالار را فراهم نماید. البته وجود برخی عوامل از قبیل نبود رهبری مشخص، نامشخص بودن نوع رژیم آینده مصر در شعارهای فعالان جنبش همراه با تلاش‌های نیروهای خارجی برای دخالت در تحولات مصر و تمایل برخی از فعالان جنبش به انجام رفتارهای خشونت‌آمیز از جمله آسیب‌های فراروی گذار به مردم‌سالاری در مصر است. شاید بتوان گفت که انقلاب امروز جهان، بیشتر شبیه انقلاب نت و شبکه است. و در این مسیر، پرقدرت‌ترین ابزار برای تحقق اهداف، رسانه‌ها هستند. از سال گذشته تاکنون، و با آغاز موج بیداری در منطقه‌ی شمال آفریقا و خاورمیانه، رسانه‌ها با انعکاس اخبار، تأثیر به سزایی در جهت‌دهی افکار عمومی و اذهان ملت‌ها ایفا کردند. با پیشرفته شدن عرصه‌ی فناوری اطلاعات و ابزارهای اطلاع‌رسانی، رسانه‌ها در سال‌های گذشته نیز از نقش بی‌بدیلی در مسائل داخلی کشورها و ملاحظات منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار بوده‌اند. امروزه،  کشورهایی که از ابزار رسانه‌ای قدرتمندتری برخوردارند؛ به‌مراتب، با سهولت بیشتری قادرند اهداف ملی و بین‌المللی و حتی نظامی خود را به‌پیش ببرند.

مشکلات و محدودیت‌های در انجام پایان نامه مطالعات منطقه ای حاضر

5-3-1 وجود منابع فارسی‌زبان بیشتر در این حوزه به سایر پژوهشگران در انجام پژوهش های مرتبط کمک می‌کند.  
5-3-2 تحلیل و ارزیابی نظرات مطرح شده به ویژه از سوی روزنامه نگاران در این پژوهش به علت محدودیت زمانی و حفظ چارچوب کاری انجام نشد. 
5-3-3 انجام پایان نامه حاضر به نظرات عده ی محدودی از تحلیل گران حوزه ی مصر پرداخته است. به‌طور حتم، نام کارشناسان بزرگی در حوزه ی مصر و شمال آفریقا در این پژوهش ازقلم‌افتاده است که تنها دلیل آن محدودیت‌های زمانی و فکری نگارنده است.

زمینه‌های پیشنهادی برای مطالعات آینده

موضوعات زیر می‌تواند برای پژوهشگران علاقه‌مند به انجام پایان نامه ارشد و رساله دکتری مطالعات منطقه ای راهگشا باشد:

1- چه تفاوتی در ماهیت  اعتراضات مردم مصر در سال 2011 که منجر به سقوط حسنی مبارک شد با اعتراضات سال 2013 که منجر به دخالت ارتش و کنار گذاشتن دولت محمد مرسی شد، وجود دارد؟
2- نقش و جایگاه ارتش مصر در تحولات سال های 2011 و 2013 چگونه تبیین می شود؟
3- تحولات سال 2013 که منجر به سقوط دولت محمد مرسی شد، کودتایی نظامی بود یا انقلابی مردمی؟

در صورت داشتن هرگونه سوال و یا نیاز به مشاوره در زمینه انجام پایان نامه ارشد و رساله دکتری مطالعات منطقه ای با ما در ارتباط باشید.