آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

انواع ژورنال علمی

ژورنال‌های علمی از نظر هزینه به چند دسته تقسیم می‌شوند:

1. **ژورنال‌های دسترسی آزاد (Open Access)**:
   - این ژورنال‌ها برای دسترسی به مقالات خود، هزینه‌ای از خوانندگان دریافت نمی‌کنند، اما معمولاً برای نویسندگان هزینه‌ای برای انتشار مقاله (Article Processing Charge یا APC) وجود دارد. این نوع ژورنال‌ها به همه افراد اجازه می‌دهند که به مقالات به‌طور رایگان دسترسی داشته باشند.

2. **ژورنال‌های اشتراکی (Subscription-based)**:
   - در این دسته، خوانندگان یا مؤسسات علمی باید برای دسترسی به مقالات، اشتراک بخرند. این نوع ژورنال‌ها معمولاً هزینه‌ای از نویسندگان برای انتشار مقالات خود نمی‌گیرند.

3. **ژورنال‌های ترکیبی (Hybrid)**:
   - این ژورنال‌ها ترکیبی از دو مدل فوق هستند. برخی مقالات این ژورنال‌ها ممکن است به صورت دسترسی آزاد منتشر شوند (بسته به پرداخت APC)، در حالی که سایر مقالات فقط برای مشترکین قابل دسترسی هستند.

4. **ژورنال‌های با هزینه محدود (Low-cost Journals)**:
   - این ژورنال‌ها معمولاً هزینه‌های انتشار کمتری دارند و می‌توانند به صورت دسترسی آزاد یا اشتراکی باشند. آنها ممکن است از حمایت‌های مالی یا داوطلبانه بهره‌مند شوند.

5. **ژورنال‌های معتبر و پرهزینه (Prestigious/High-cost Journals)**:
   - این ژورنال‌ها معمولاً هزینه‌های بالایی برای انتشار مقالات دریافت می‌کنند و مقالات آنها معمولاً در حوزه‌های علمی معتبر و تأثیرگذار منتشر می‌شود.

هر یک از این دسته‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و انتخاب مناسب بستگی به هدف و نیاز نویسنده و خواننده دارد.

در کل می توان گفت علم و تحقیقات علمی همواره برای پیشرفت جوامع بشری اهمیت ویژه‌ای داشته است. یکی از مهم‌ترین مولفه‌های این فرآیند انتشار مقالات علمی در ژورنال‌های معتبر است. اما به رغم این اهمیت، انواع مختلف این ژورنال‌ها از نظر هزینه، نوع چاپ مقاله و سطح علمی متفاوت‌اند. در این مقاله، ما به بررسی این انواع پرداخته و ویژگی‌های هر کدام را مورد تحلیل قرار خواهیم داد.

#### ۱. ژورنال‌های آزاد (Open Access Journals)

ژورنال‌های آزاد به آن دسته از نشریات علمی اطلاق می‌شود که دسترسی به مقالات منتشرشده در آن‌ها برای عموم رایگان است. این نوع ژورنال‌ها به نویسندگان معمولاً هزینه‌ای را برای پردازش مقاله (Article Processing Charge یا APC) تحمیل می‌کنند. به این ترتیب، پس از قبول مقاله برای انتشار، نویسنده موظف به پرداخت هزینه‌ای می‌شود که معمولاً بسته به اعتبار و سطح علمی ژورنال متفاوت است. 

محبوبیت این نوع ژورنال‌ها به دلیل دسترسی آزاد به مقالات، به خصوص در کشورهایی که منابع مالی محدودی دارند، رو به افزایش است. اما این ژورنال‌ها ممکن است در مواردی با چالش‌هایی مانند کیفیت پایین مقالات و عدم اعتبار مواجه شوند. بنابراین، نویسندگان باید در انتخاب ژورنال‌های آزاد دقت کافی را داشته باشند.

#### ۲. ژورنال‌های سنتی (Subscription Journals)

ژورنال‌های سنتی، نشریاتی هستند که دسترسی به مقالات آن‌ها معمولاً به صورت اشتراکی و با پرداخت حق اشتراک فراهم می‌شود. این نوع ژورنال‌ها معمولاً اعتبار بالاتری دارند و بسیاری از آن‌ها توسط دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی به رسمیت شناخته شده‌اند. در اینجا، هزینه‌ها بر عهده خوانندگان یا موسساتی است که به دنبال دسترسی به مقالات هستند.

این روش انتشار به رغم اینکه ممکن است برای خوانندگان هزینه‌بر باشد، مزایای خاص خود را دارد. معمولاً این ژورنال‌ها از داوری دقیق‌تر و بالاتری برخوردارند و مقالات منتشرشده در آن‌ها دارای کیفیت بالاتری هستند. بنابراین، برای پژوهشگران و نویسندگانی که به دنبال اعتبار علمی بالاتر هستند، انتخاب این نوع ژورنال‌ها منطقی‌تر به نظر می‌رسد.

#### ۳. ژورنال‌های نیمه آزاد (Hybrid Journals)

ژورنال‌های نیمه آزاد ترکیبی از دو نوع مذکور هستند. این نشریات به نویسندگان این امکان را می‌دهند که مقالات خود را به صورت آزاد یا با دسترسی اشتراکی منتشر کنند. اگر نویسنده هزینه APC را پرداخت کند، مقاله به صورت آزاد در دسترس عموم قرار می‌گیرد؛ در غیر این صورت، تنها اعضای نشریه یا افرادی که حق اشتراک دارند می‌توانند به مقاله دسترسی داشته باشند.

این روش به نویسندگان این امکان را می‌دهد که با پرداخت هزینه، مقالات خود را به صورت گسترده‌تری منتشر کنند و در عین حال، برای آن‌هایی که نمی‌توانند هزینه پرداخت کنند نیز امکان دسترسی محدودی وجود دارد. این نوع ژورنال‌ها می‌توانند به خوبی پل ارتباطی میان دو نوع ژورنال آزاد و سنتی باشند.

#### ۴. ژورنال‌های پژوهشی دارای نمایه (Indexed Journals)

ژورنال‌های پژوهشی دارای نمایه، آن دسته از نشریاتی هستند که مقالات آن‌ها در پایگاه‌های داده معتبر علمی مانند Web of Science یا Scopus نمایه می‌شوند. این نوع ژورنال‌ها معمولاً از اعتبار بسیار بالایی برخوردارند و مقالات منتشرشده در آن‌ها به دلیل ارزیابی دقیق و تأثیرگذاری بالا، مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرند.

انتشار مقاله در این ژورنال‌ها معمولاً دشوارتر است و روند داوری آن‌ها دقیق‌تر و طولانی‌تر است. هزینه‌های مربوط به این ژورنال‌ها نیز معمولاً بالا است، اما اعتبار و ارزش علمی مقالات منتشرشده در آن‌ها این هزینه‌ها را توجیه می‌کند.

#### ۵. ژورنال‌های تخصصی

ژورنال‌های تخصصی به نشریاتی اشاره دارند که بر روی یک حوزه مشخص علمی یا موضوع خاص تمرکز دارند. این ژورنال‌ها می‌توانند هم آزاد و هم سنتی باشند و معمولاً محققان و پژوهشگران حوزه‌های خاص تلاش می‌کنند که مقالات خود را در این نوع ژورنال‌ها منتشر کنند. 

این ژورنال‌ها به دلیل تمرکز بر مباحث خاص، می‌توانند منبع بسیار مفیدی برای پژوهشگران و دانشجویان در همان حوزه باشند. همچنین، نرخ پذیرش مقالات در این نشریات به دلیل تخصصی بودن بالاتر است.

#### جمع بندی

انتخاب ژورنال مناسب برای انتشار مقالات علمی یک تصمیم حیاتی است که به عوامل مختلفی بستگی دارد. نویسندگان باید با توجه به هزینه‌ها، نوع دسترسی و سطح علمی ژورنال‌ها، بهترین گزینه را انتخاب کنند تا علاوه بر در دسترس قرار دادن نتایج تحقیقات خود برای دیگران،‌ اعتبار علمی خود را نیز افزایش دهند. با توجه به روند رو به رشد علم و فناوری و نیاز به انتشار مؤثر نتایج تحقیقات، درک دقیق از انواع ژورنال‌ها می‌تواند به محققان کمک شایانی کند.