آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

الف- عنوان تحقیق 

1- عنوان به زبان فارسی:

« طراحی فضای آموزشی کودک با هدف افزایش خلاقیت(پیش دبستانی و دبستان) »

2- عنوان به زبان انگلیسی:

 (Design children learning spaces to enhance creative abilities (preschool and elementary))

ج- بيان مسأله اساسي تحقيق به طور كلي (شامل تشريح مسأله و معرفي آن، بيان جنبه‏ هاي مجهول و مبهم، بيان متغيرهاي مربوطه و منظور از انجام پایان نامه) :

طی چند دهه اخیر، اثر متغیرهای بسیاری بر خلاقیت کودکان مورد بررسی قرار گرفته است، اما تاثیر فضای آموزشی کودک با هدف افزایش خلاقیت، کمتر مورد توجه واقع شده است. در ایران، اکثر مهد کودک ها و دبستان ها در فضای فاقد طراحی مناسب و یا در فضا هایی با کاربری غیر آموزشی (مثل خانه) تاسیس گردیده اند که در سرکوب خلاقیت کودکان سهم بسزایی دارد و این نکته عمیقا قابل درک است که فضای آموزشی مناسب در شکوفایی خلاقیت کودک موثر است. 

برای رشد و افزایش خلاقیت کودکان، فضاها باید از چند منظوره بودن خارج شده و فضاهایی کودکانه و صمیمی که در بستری مناسب مختص آنان با در نظرگرفتن تاثیر نور، رنگ، صدا، ابزارهای دیجیتالی هوشمند، فرم‌های انعطاف پذیر و همچنین با توجه به تمام خواسته های ذهنی و جسمی کودک ایجاد شوند و تک تک اجزاء و عناصر بر اساس نیازهای کودک خلق شوند تا بتوانند در افزایش خلاقیت کودکان تاثیر گذار باشند.

دوران کودکی سرآغاز شکل گیری روند تفکرخلاق است و برای افزایش این توانایی، نیاز است ایده‌های معمارانه‌ای از جمله: تغییرپذیری فضا و اجزای آن، تداخل فضاهای باز و بسته، تنوع‌پذیری و بازسازی عناصر محرک طبیعی مانند نور، آب و گیاهان را استفاده نمود و با بالا بردن انعطاف در فضاها، کنجکاوی بیشتر و خیال پردازی کودکان را افزایش داد ، تا به کودک این اجازه را بدهد دست به خطا بزند و تازه ها را تجربه نماید.

د - اهمیت و ضرورت انجام تحقيق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهاي تحقيقاتي موجود، ميزان نياز به موضوع، فوايد احتمالي نظري و عملي آن و همچنين مواد، روش و يا فرآيند تحقيقي احتمالاً جديدي كه در اين تحقيق مورد استفاده قرار مي‏گيرد:

آموزش و پرورش زیر بنای ساخت جامعه ی سالم است وامروزه هدف اصلی نظام تعلیم وتربیت را، پرورش انسانهای پویا و خلاق ذکر می کنند.آفرینش انسان هایی توانا برای انجام دادن کارهای نو، انسان هایی که کاشف، نوزا و نوآموز باشند. همچنین در این عصر که تغییر و تحول مستمر و پر شتاب از اساسی ترین شاخصه های حاکم بر حیات بشری است، جامعه انسانی نا گزیر به حرکت در جاده خلاقیت، نو آوری و ابتکار است و لذا برای دست یابی به این مهم باید بر تاثیر پذیر ترین گروه جامعه یعنی کودکان سرمایه گذاری نماید، زیرا دوران کودکی سرانجام شکل گیری روند تفکر خلاق است و بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت و تخیل، در فاصله سنی 2 تا 10 سال روی می دهد. کودک طی این سالها از محیط تاثیر بیشتری می گیرد و در مورد محیط خود به طور طبیعی کنجکاو است. حال آنکه فضاهای آموزشی کودک در ایران مانند مهد کودک ها، فاقد طراحی مناسب کودک است و فضاهای معماری مختص به این امر بسیار کمرنگ است و می توان گفت که محیط مناسبی برای آموزش و پرورش به ویژه با هدف افزایش خلاقیت در ایران ساخته نشده است و اکثر آنها در فضاهای مسکونی و آپارتمان ها تاسیس شده و با نقاشی و رنگ آمیزی، ظاهراً به محیطی کودکانه تبدیل شده است و ما نیاز به طراحی مکان آموزشی کودک داریم که این مکان، فضایی است مختص به آموزش کودکان با تمامی خصلت های کودکانه، تا بهتر بتواند در محیط اجتماعی خود ارتباط عاطفی برقرار کنند.

ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بيان مختصر پیشینه تحقيقات انجام شده در داخل و خارج کشور پيرامون موضوع تحقیق و نتايج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظري تحقیق):

در سال هاي اخیر  شاهد فضاهای آموزشی مختص کودکان و طراحی مهد کودک ها و موزه هایی با رعایت اصول روانشناسی در مورد کودک در کشورهای مختلف بوده ایم و در داخل کشور نیز تحقیقات و مطالعاتی نیز صورت گرفته  است.

-    مدرسه ابتدایی بین المللی در Long Beach ، کالیفرنیا، ایالات متحده امریکا؛ 1999-1997.
-    مهد کودک کستل، کپنهاک، دانمارک،2000.
-    مهد کودک بررگنس، ورربرگ، اتریش،2003-2002.
-    ساختمان موزه کودکان DuPage ، شهر Naperville ، ایلی نویز، ایالات متحده امریکا،2002.
-    مهد کودک پاستبلوم، باخن، بادن وورتمبرگ، آلمان، 2006.
-    مهد کودک مانزنارس، کاستیل لامانچه، اسپانیا، 2007.
-    مدرسه هازلوود، گلاسکو، اسکاتلند،2008.
-    ساختمان تفریحی انانسی، پارک اوترخت آمستردام،هلند، 2009-2008.
-    مهد کودک آرگاندا دل ری،مادرید، اسپانیا،2009.
-    مهد کودک روزالس دل کانال، ساراگوزا، آراگون، اسپانیا، 2011.
-    احمدی شلمانی، محمد حسین. معماری معاصر فضای آموزشی ایران باستان تا معاصر جهان. تهران: سروش دانش،1390.
-    بلتسیک، گونتر.معماریمهد کودک. ترجمه ثقفی و بصیریان. نشرخاک، 1386.
-    ماسن،پاول هنری. رشد و شخصیت کودک.ترجمه مهشید یاسایی، نشر مرکز، 1386.
-    ایتن، یوهان.«رنگ شناسی». ترجمه محمد حسین حلیمی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1269.
-    پیاژه، ژان. روانشناسی کودک و اصول تربیتی. انتشارات نی.
-    معتمدی، زهرا. رفتار با کودک.تهران: انتشارات لک لک.
-    کلمز، هریس.آموزش مسئولیت به کودکان. ترجمه پروین علی پور. مشهد: کتاب های پروانه، 1381.
-    کروز، واتر. معماری برای کودکان. ترجمه احمد خوشنویس و المیرا میر رحیمی. نشر گنج هنر،1390.

و – جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق:

از آنجا که به این موضوع در جامعه اجرایی کمتر پرداخته شده و قسمت هایی به عنوان فضای خلاق طراحی نشده و همه فضاها چند منظوره می باشند، می توان با خلق فضاها و فرم های جدید، طرحی کاملاً متفاوت را بوجود آورد، به همین دلیل جنبه نو آوری آن مورد تایید می باشد.

ز- اهداف مشخص تحقيق (شامل اهداف آرماني، کلی، اهداف ويژه و كاربردي): 

اهداف کلی:

-    دستیابی به اصول طراحی فضای آموزشی کودکان با تاکید بر قابلیت های محیطی موثر بر ذهن و رفتار کودک.
-    طراحی فضایی بر اساس روحیات و نیازهای کودک که کلیه ابزارهای اصلی طراحی همانند فضا،مقیاس، رنگ، تناسبات، نور و جنسیت در خدمت کودک باشد.

اهداف ویژه:

-   افزایش خلاقیت در کودکان.
-   طراحی فضای آموزشی مختص به کودک.
-  استفاده از فناوری نوین در طراحی.

ط-  سؤالات تحقیق:

1-  چه عواملی در طراحی فضای آموزشی می تواند منجر به ارتقاء خلاقیت کودکان شود؟
2- آیا کاربرد فرم های انعطاف پذیر در طراحی فضاهای آموزشی کودکان می تواند باعث افزایش خلاقیت کودکان شود؟
3- کدام عوامل در طراحی فضای مهدکودک می تواند منجر به ارتقاء خیال پردازی، بازی و کنجکاوی کودک گردد و از این طریق خلاقیت او افزایش یابد؟

ی-  فرضيه‏ هاي تحقیق:

-    رعایت اصول و استانداردها در طراحی فضاهای آموزشی و رعایت عوامل فیزیکی مثل نور، ابعاد ظاهری کلاس، رنگ، حرارت، صدا و ... در ایجاد انگیزه و اشتیاق و در نهایت ارتقاء خلاقیت کودکان موثر است.

-    انعطاف پذیری در فرم ساختمان های آموزشی یکی از اهداف مهم می باشد و به دلیل قابلیت انعطاف پذیری، ایجاد فضاهای گوناگون و ترکیب آنها میسر می باشد و می توان جوابی مناسب برای آموزش جدید و پویای امروز باشد.

-    عناصر محرک طبیعی، انعطاف پذیری عملکردها، تزئینات، کنجکاوی و انگیزش کودک برای بازی و مشارکت در کارهای گروهی را افزایش داده و زمینه را برای خیال پردازی او فراهم می کند که در روند رشد خلاقیت در کودکان موثر اند.

ک- تعريف واژه‏ها و اصطلاحات فني و تخصصی (به صورت مفهومی و عملیاتی):

-      خلاقیت: خلاقيت (creativity) عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشي در فكر و انديشه انسان، به طوري كه حائز يك توانايي در تركيب عوامل قبلي به طرق جديد باشد و به تعبيري ديگر، خلاقيت عبارت است از به كارگيري كامل توانايي هاي ذهني براي ايجاد يك فكر يا راه حل يا مفهوم نو نسبت به خود شخص خلاق.
-     خلاقیت در معنای لغوی «آفریدن» ، «آفریدگی» و یا «قوه ابتکار و قدرت ایجاد آثار نو» است.
-     فضای آموزشی: فضایی است که باید از لحاظ فیزیکی مطلوب باشد و به فضایی اطلاق می شود که در طراحی آنها، استاندارد شاخص هایی از قبیل هوای سالم، دمای مطلوب، رطوبت کافی، نور، صوت، دید و منظر مناسب، کارایی انرژی، دسترسی ها و ارتباطات رعایت شده باشد. فضاهای آموزشی در داخل محیط-های یادگیری قرار گرفته اند.
-    تفکر خلاق: افراد با ایجاد ارتباط بین چیزهای بی ارتباط، راه تازه  برای حل مسئله را پیدا کنند و تفکرات خلاق زمانی تولید می شود که شخص پیش فرض ها را کنار گذاشته و یک دیدگاه جدیدی را جستجو کند که دیگران به آن نپرداخته اند.
-    کودک(پیش دبستانی و دبستان): دوره کودکی پس از نوزادی شروع و تا رسیدن به سن قانونی ادامه می یابد. حد فاصل میان نوزادی و نوجوانی را عرف عام دوره ای کودکی می گویند. سنی که در این پروژه حائز اهمیت است بین 2 تا 10 سال می باشد.

4-روش شناسی تحقیق:

الف- شرح كامل روش تحقیق بر حسب هدف، نوع داده ها و نحوه اجراء (شامل مواد، تجهيزات و استانداردهاي مورد استفاده در قالب مراحل اجرايي تحقيق به تفكيك): 

این تحقیق دارای هدف و اصولی در راستای به وجود آوردن فضای آموزشی برای کودکان و افزایش خلاقیت در آنان را دارد.

- مطالعات اولیه: بررسی مولفه های خلاقیت و مولفه های آموزش و پرورش، بررسی عوامل روانشناستی با خلاقیت، بررسی انعطاف پذیری عملکردها و تاثیر آن در طراحی، شناسایی و بررسی ویژگی های کودکان خلاق، بررسی روابط کودکان با مربیان و تاثیر آن بر کودکان، شناخت تاثیرات تکنولوژی در مدارس و نتیجه آن بر کودکان.
- برنامه ریزی : بررسی احتیاجات کودکان و مربیان در مهد کودک و مدارس با توجه به ضوابط  و اصول طراحی این فضاها.
- طراحی و جمع بندی طرح: با توجه به اطلاعات و برنامه ریزی های انجام شده به اصول پایه و استانداردها و ضوابط طراحی پرداخته می شود.
- به چگونگی دسترسی کودکان به فضاهای باز و بسته و فضاهای مخفی که باعث ایجاد تخیل در کودکان میشود، پرداخته و با تحلیل سایت مورد نظر به تفکیک عملکردهای مختلف در فضای آموزشی،  به نحوی صحیح مورد چینش قرار گرفته می شود.

ب-  متغيرهاي مورد بررسي در قالب یک مدل مفهومی و شرح چگونگی بررسی و اندازه گیری متغیرها:

- برای بررسی و شناخت برنامه کلی پروژه چند نمونه مشابه در جهان بررسی شده، که کاربری ها، روابط عملکردی ، دیاگرام ها و درصد های سطح و سطوح کاربری ها در نمونه های مورد بررسی استخراج گشته اند .
- گونه های گیاهی مناسب با اقلیم و استفاده از آنها در فضاهای باز در طراحی مورد بررسی قرار گرفته است. 
- پس از دسته بندی اطلاعات بدست آمده لیست فضا های مورد نیاز پروژه ( برنامه فیزیکی عمومی ) حاصل می-گردد و می توان کار را در قسمت طراحی آغاز کرد.

ج –  شرح کامل روش (ميداني، كتابخانه‏اي) و ابزار (مشاهده و آزمون، پرسشنامه،  مصاحبه،  فيش‏برداري و غيره) گردآوري داده‏ها :

روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد که علاوه بر استفاده از منابع کتابخانه ای در شناخت به مطالعه استاندارد های استفاده شده در نمونه های مشابه خارجی با توجه به نوع اقلیم مربوطه پرداخته و با فیش-برداری از اطلاعات در نگرش به طرح تاثیر مثبتی خواهد گذاشت.

 با بازدید از چند مهد کودک  و مصاحبه با مربیان و جمع آوری اطلاعات از دیگر ابزارهای گردآوری اطلاعات  نظیر پایگاه های اینترنتی، مجلات و مقالات در موفقیت طرح تأثیر گذار خواهد بود. 
استفاده از اطلاعات مفید و استانداردهای فضایی از کتب مرجع معماری  و نشریات مرتبط با طرح به روش فیش برداری در ایجاد طرح مفید خواهد بود.

همچنین از استاندارد ها و مراجع طراحی منطقه ای و بین المللی جهت طراحی این گونه فضا ها استفاده گردیده است و در نهایت با تجزیه و تحلیل اطلاعات گرد آوری شده و بررسی نمونه های مشابه و تبادل نظر با متخصصین امر ، در تهیه ی برنامه ی فیزیکی مفید خواهد بود.

5-  فهرست منابع و ماخذ (فارسی و غیر فارسی) مورد استفاده در انجام پایان نامه به شرح زیر:

1-احمدی شلمانی، محمد حسین، 1390، معماری معاصر فضای آموزشی ایران باستان تا معاصر جهان، تهران: سروش دانش .
2- بلتسیک، گونتر، 1386، معماری مهد کودک، ترجمه ثقفی و بصیریان، نشرخاک .
3- ماسن، پاول هنری، 1386، رشد و شخصیت کودک، ترجمه مهشید یاسایی، نشر مرکز .
4- ایتن، یوهان، 1369، رنگ شناسی،  ترجمه محمد حسین حلیمی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .
5- پیاژه، ژان، ‭۱۳۶۹‬، روانشناسی کودک و اصول تربیتی، تهران: نیما .
6- معتمدی، زهرا، ۱۳۷۳، رفتار با کودک، تهران: انتشارات لک لک .
7- کلمز، هریس، 1381، آموزش مسئولیت به کودکان، ترجمه پروین علی پور، مشهد: کتاب های پروانه .
8- کروز، واتر، 1390، معماری برای کودکان، ترجمه احمد خوشنویس و المیرا میر رحیمی، نشر گنج هنر .
9-طایفه، احسان، 1390،  ایده و خلاقیت در معماری ایرانی، تهران: نشر علم معمار .
10- خیابانیان، علی، 1388، خلاقیت در فرایند طراحی معماری 1، تبریز: نشر مهر ایمان .

Nordstorm,  maria,  Children’s  Views  on  Child-friendly  Environments  in  Different Geographical, Cultural and Social Neighbourhoods, Urban Studies,Sage publications, 2010, vol 47, pp.1-10. 
Chawla,  L.  Insight,  creativity  and  thoughts  on  the  environment:  Integrating children and youth  into human settlement development. Environment & Urbanization, 2002,vol 14,pp. 11–21.
Payne Young, L. Imagine Creating Rubrics That Develop Creativity: Teaching students to be creative requires that teachers evaluate creativity effectively. English Journal, 2009, vol 32, pp.99-112.

در صورت داشتن هرگونه سوال و یا نیاز به مشاوره در زمینه انجام پایان نامه کارشناسی ارشد معماری با ما در ارتباط باشید.