آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

پیشینه پژوهش

مقدمه یکی از بخش‌های اساسی و حیاتی هر پایان‌نامه یا پروژه تحقیقاتی، بخش پیشینه پژوهش است. این بخش معمولاً در مراحل اولیه پژوهش نگارش می‌شود و پایه‌ای برای درک زمینه علمی موضوع مطرح شده فراهم می‌آورد. اما پیشینه پژوهش دقیقاً چیست؟ چه نقشی در پایان‌نامه دارد و چگونه باید آن را نگارش کرد؟ در این مقاله به صورت جامع به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

پیشینه پژوهش چیست؟ پیشینه پژوهش یا مرور ادبیات (Literature Review) به مجموعه‌ای از مطالعات، تحقیقات و منابع علمی گفته می‌شود که در موضوع مورد تحقیق انجام شده‌اند. این بخش جمع‌آوری، مرتب‌سازی و تحلیل یافته‌ها و نظریات پیشین را دربر می‌گیرد و به شکل منسجم و هدفمند ارائه می‌شود. هدف از پیشینه پژوهش، نشان دادن وضعیت فعلی دانش در حوزه موضوع تحقیق، شناسایی خلأها یا محدودیت‌ها و معرفی پایه نظری برای پژوهش جدید است.

نقش پیشینه پژوهش در پایان‌نامه چیست؟

در انجام پایان نامه میتوان نقش های زیر را برای پیشینه در نظر گرفت:

۱. تعیین جایگاه علمی تحقیق با مرور پیشینه، پژوهشگر می‌تواند جایگاه کار خود را در میان پژوهش‌های قبلی مشخص نماید. این کار باعث می‌شود نشان دهد که تحقیق وی چه وجه تمایزی دارد و چه کمک جدیدی به علم خواهد کرد.

۲. شناسایی شکاف‌های پژوهشی یکی از کارکردهای مهم پیشینه، تشخیص نقاطی است که کمتر مطالعه شده‌اند یا دارای ابهام هستند. این شکاف‌ها می‌تواند مسیر موضوع تحقیق و سوالات پژوهش را شکل دهد.

۳. جمع‌بندی نظریه‌ها و مفاهیم کلیدی پیشینه پژوهش به عنوان پلی بین دانش‌های پیشین و تحقیق جدید، مفاهیم کلیدی، نظریه‌ها و مدل‌های علمی مرتبط را معرفی کرده و چارچوب نظری تحقیق را ایجاد می‌کند.

۴. جلوگیری از تکرار مکررات با شناخت کامل تلاش‌های علمی قبلی، پژوهشگر از انجام کارهای بدون نوآوری و تکراری پرهیز می‌کند و تلاش می‌کند کار خود را به روز و متفاوت ارائه دهد.

نکات مهم در نگارش پیشینه پژوهش

 ۱. انتخاب منابع معتبر و مرتبط برای ارائه پیشینه‌ای قوی باید از منابع علمی معتبر مانند مقالات علمی پژوهشی، کتاب‌های تخصصی، پایان‌نامه‌ها و گزارش‌های رسمی استفاده کرد. منابع ناکارآمد یا غیررسمی ممکن است اعتبار پژوهش را کاهش دهند.

۲. سازماندهی منطقی مطالب بر اساس موضوع تحقیق، پیشینه را به صورت موضوعی، زمانی یا روش‌شناسی دسته‌بندی کنید و مطالب را به شکل مرتب و پیوسته ارائه دهید. این کار به خواننده کمک می‌کند روند تغییرات علمی و وضعیت تحقیق را بهتر درک کند.

۳. تحلیل و نقد منابع فقط ذکر خلاصه‌ای از تحقیقات قبلی کافی نیست، بلکه باید نقاط قوت و ضعف آن‌ها تحلیل شود و ارتباط با موضوع تحقیق روشن گردد.

۴. استفاده از زبان علمی و رسمی نگارش پیشینه پژوهش باید به زبان تخصصی، بدون ابهام و از افعال مناسب پژوهشی استفاده شود. اجتناب از کلی‌گویی و بیان غیررسمی ضروری است.

۵. رعایت ارجاعات دقیق تمام منابع مورد استفاده باید در متن به درستی ارجاع داده شوند و فهرست منابع در پایان به صورت کامل ارائه شود. این کار به حفظ صداقت علمی و جلوگیری از سرقت ادبی کمک می‌کند.

۶. به روز بودن منابع پژوهش‌های جدید و به‌روزرسانی‌های علمی اهمیت ویژه دارند و باید در پیشینه پژوهش لحاظ شوند تا تحقیق تازه و متناسب با دانش روز باشد.

جمع‌بندی پیشینه پژوهش بخش کلیدی در هر پایان‌نامه است که به شناخت دقیق و عمیق زمینه علمی کمک می‌کند و مسیر تحقیق را شکل می‌دهد. نگارش صحیح این بخش با انتخاب منابع معتبر، تحلیل دقیق و سازماندهی منطقی می‌تواند کیفیت کلی پژوهش را افزایش دهد. همچنین، پیشینه پژوهش به دانشجو امکان می‌دهد که جایگاه علمی کار خود را به خوبی تبیین نموده و پژوهشی نوآورانه و ارزشمند ارائه دهد. لذا وقت گذاشتن برای این بخش و رعایت نکات آن بسیار پراهمیت است و توصیه می‌شود دانشجویان و پژوهشگران بیشتر به این قسمت توجه نمایند.