آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

جمع بندی حاصل از انجام پایان نامه علوم قرآنی حاضر

     در انجام پایان نامه علوم قرآنی حاضر با بررسی این موضوع  این نتیجه حاصل می گردد که بر اساس آنچه در منابع دینی ما آمده است؛انس با قرآن برای هر فرد مسلمان لازم وضروری است. این ضرورت برای قشر جوان جامعه در درجه بالاتری قرار دارد،زیرا اگر در این برهه از زندگی با انس آیات قرآن رشد یابند؛ پس بر اساس تعالیم قرآن تربیت می شوند. 
         با جمع بندی حاصل از انجام پایان نامه علوم قرآنی حاضر در یافته می شود که انس با قرآن در طی مراحلی انجام می گردد؛ با تحقق هر مرحله،دستیابی به مرحله بعد که در مرتبه بالاتری قرار دارد مطرح است؛ این مراحل در عین ترتّب دارای هم زمانی نیز می باشند. توجه به این نکته نیز ضروری است که تنها زمانی انس کامل با قرآن برای فرد محقق گشته است که به آخرین مرحله رسیده باشد ؛یعنی آیات قرآن را در زندگی خود عملی و کاربردی نماید؛به بیان دیگر بر طبق بیانات مقام معظم رهبری ،سبک زندگی اسلامی داشته باشد. این نکته از معنای انس نیز قابل برداشت است زیرا انس به معنای الفت ومحبت داشتن است وانس بین دو چیز سبب هم جنس شدن وهمانندی بین آن دو چیز می گردد و همین مطلب است که در لسان ائمه با عبارت «آمیخته شدن قرآن با گوشت وخون انسان»بیان گشته است.
          مراحل انس با قرآن شامل موارد زیر است:1-نظر به قرآن:منظور از نظر به قرآن این است که شخص قاری مصحف شریف را از روی آن قرائت نماید.2-مرحله استماع وانصات :به این معنا که در عین نظر به قرآن ورعایت سکوت برای حصول حضور قلب، به قرائت قرآن گوش فرا داده شود.بر طبق روایات این استماع دارای ثواب ویژه ای است .در بیان رهبر فرزانه انقلاب نیز این مرحله لازم است به این معنا که در  افراد جامعه به دلیل قرائت واستماع آیات قرآن ،آیات به گوششان آشنا باشد.
         در مرحله بعد قرائت شخص قاری مد نظر است.برای مقدار قرائت در روایات موارد ی بیان وسفارش شده است اما حاصل جمع بندی آنها این است که مقداری از آیات قرآن باید قرائت شود که فرد در طی قرائت حضور قلب خود را از دست ندهد واز طرفی این قرائت قطع نشده وارتباط فرد با قرآن استمرارداشته باشد.در مورد چگونگی قرائت آیات  نیز، کاملترین شکل قرائت این است که ، باید با رعایت  ترتیل به تلاوت آیات پرداخته شود.ترتیل به این معناست که قاری در قرائت حد وسط بین تعجیل وتانی را رعایت نماید ؛به گونه ای که آیات قرآن با تانی ونظم لازم ،و اداء صحیح حروف ،وتبیین کلمات،و دقت وتامل در مفاهیم آیات قرائت گردد.
          تلاوت آیات به این معناست که انسان با توجه به مفاهیم عمیق آیات قرآن ،مانند مستمعی پای سخن خداوند بنشیند واین سخنان را با گوش جان دریابد تا در عمق وجودش اثر بگذارد.بدیهی است تلاوت با هدف سرعت در ختم سوره یا قرآن امکان پذیر نیست ؛بلکه با تانی وحضور قلب حاصل می گردد.البته الفاظ قرائت وتلاوت تسامحا به جای یکدیگر زیاد استفاده می شوند؛اما نکته مهم این است که بر طبق آیات قرآن می توان گفت : تلاوت آن قرائتی است که با هدف اثر پذیری عمیق از سخن خداوند انجام می گیرد.می توان گفت چنینی قرائتی زمانی اتفاق می افتد که مراتب ظاهری وباطنی  قرائت در آن مد نظر باشد.از جمله مراتب ظاهری قرائت استعاذه،اخلاص،ایمان،توکل،تجوید وتحسین با رعایت ترتیل وطمانینه در قرائت آیات می باشد.البته داشتن حزن وصوت نیکو وتکرار وتلقین نیز لازم است.در مراتب باطنی قرائت نیز تعظیم کلام الله،اخلاص وحضور قلب بیان شده است.
         مرحله بعد فهم قرآن است که برای آن نیز اَشکالی ذکر شده است.مورد اول  فهم قرآن به صورت تدبر در آیات می باشدوتدبر به معنای «فهم روشمند وهماهنگ ظاهر قرآن کریم»می باشد.برای تدبر در آیات قرآن ،آنها در ارتباط با یکدیگر ودرکنار یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرند ،بر اساس منابع دینی ،تدبر هدف انزال قرآن،راه کشف هماهنگی وحل تعارضات قرآنی،واثبات کلام الله بودن قرآن است.علاوه بر این یک وظیفه همگانی وجهانی ،عامل ثمر بخشی به قرائت قرآن ،وزمینه ساز تذکر خردمندان است.
      تدبر دارای پیش نیازهایی می باشد که شامل:قرائت مکرر متدبرانه،استفاده از ترجمه،حفظ آیات ،مطالعه تفسیر،می باشد.در میان موارد بیان شده در فهم آیات قرآن،تدبر دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
        روش دیگر برای فهم قرآن ،تفکر است که هدف از آن سعی در فهم مقصد ومقصود آیات می باشد.شکل دیگر فهم قرآن تطبیق آیات بر احوال خود وسعی نمودن برای رفع نواقص  وامراض درونی است.بالاترین مرحله فهم آیات ،تاویل می باشد.تاویل به معنای فهم حقیقت عینیه خارجیه می باشد.این درجه از فهم قرآن به راسخان در علم اختصاص دارد واز حد عامه مردم بالاتر می باشد.
       بالاترین مرحله انس با قرآن عمل به آیات قرآن است که در ابعاد فرد واجتماع مطرح است وبه اَشکال ایمان به آیات قرآن ،تمسک به آیات واعتصام به آنها در آیات قرآن بیان شده است.
 اهداف انس با قرآن در ابعاد اهداف فردی ،اجتماعی وجهانی بیان شده اند. اهداف اجتماعی در 3 جهت کلی بیان شده اند که عبارتند از:
1-حرکت معنوی واصلاح اجتماع،2-افتتاح راه استفاده از قرآن برای مردم،3-حکومت قرآن در تمام شئون جامعه . اهداف دسته سوم خود دارای زیر مجموعه هایی است که ترتیب طولی دارند و در نهایت نتیجه آن سیادت مسلمین بر عالم است.

برای افتتاح راه استفاده مردم از قرآن5 دسته اهداف کلی بیان شده است که شامل موارد زیر است:
پیگیری اهداف انس با قرآن در کودکان ونوجوانان وجوانان، تدوین تفاسیر، ترویج قرآن در فضای عمومی جامعه، همگانی شدن تلاوت قرآن، قرآن آموزی به مردم درسطوح سه گانه .
با بررسی عوامل انس بیان شده در منابع دینی مورد مطالعه در یافته شد که بین این عوامل چنین رابطه ای بر قرار است:اگر انسان دارای پاکی درون باشد واز مادی گرایی بپرهیزد احساس نیاز به قرآن را درک خواهد کرد؛در این صورت اگر به قرآن پناه ببرد وعوامل دیگر انس که شامل توجه به حضور ائمه درکنار قرآن(ناظر به بهره مندی از تفاسیر مناسب)،حفظ،تلاوت ،حضور قلب واستمرار ومداومت می باشد،بهره مند گردد؛در جهت انس با قرآن قرار می گیرد.
موانع انس با قرآن در دو حالت کلی قرار دارند یا ناظر به درون انسانند ویا ناظر به عوامل محیطی وشرایط اجتماع می باشند.
موانع انس با قرآن شامل 9 دسته کلی هستند که عبارتند از:
امراض قلبی، نقشه دشمنان، ریا، ظاهر گرایی، تفسیر نادرست آیات، حجاب آراء فاسده و مسالک ومذاهب باطله، انزوای قرآن در حوزه های علمیه، عدم بهره مندی از تعالیم ائمه اطهار در کنار قرآن ، شخصیت مداری.
راهکارهای ایجاد وگسترش انس با قرآن در بیانات رهبری برای نهاد های مهم بیان شده اند که عبارتند از:
خانواده،آموزش وپرورش،مراکز دولتی،ادارات،دانشگاهها،حوزه های علمیه،رسانها ها،ستادکل نیرو های مسلح.
با توجه به وظیفه وموقعیت خطیر حوزه های علمیه در جامعه راه کارهای انس با قرآن مربوط به این نهاد در بیانات رهبری در محورهای زیر بیان شده است:
 پرداختن به آموزش قرائت وحفظ قرآن، پرداختن به آموزش علوم قرآنی وآشنایی با تفسیر علمی، ایجاد رشته علم،شناسایی و فهم وانس با قرآن، تدوین ترجمه های خوب از قرآن؛ تدوین تفاسیر کوتاه وگویا؛ پاسخ دادن به شبهات قرآنی موجود در ذهن مردم ؛دسته بندی مفاهیم کاربردی وآیات استراتژیک قرآن؛ جهت دهی فعالیتهای تحقیقاتی ،پژوهشی ،علمی در جهت نیاز واقعی مردم؛ انتخاب آیات استراتژیک برای قرائت در نماز جماعت؛ اهتمام به تبیین وتفسیر آیات قرآن در مساجد ،جماعات،مجالس وسخنرانیها.
با توجه به اهمیت جایگاه آموزش وپرورش در ایجاد وگسترش انس با قرآن ؛راهکارهای مربوط به این نهاد در بیانات رهبری در 6 محور کلی عبارتند از: استفاده از ابزارهای تشویقی برای تعلیم قرآن؛ نو آوری وابتکار در طراحی وفرهنگ سازی سرگرمی های قرآنی؛ برگزاری جلسات آموزشی وترویجی قرآنی به شیوه مکتب خانه ای؛ نو آوری وابتکار در طراحی جدید سیستم آموزشی زبان عربی؛ استفاده از ابزارهای تشویقی برای حفظ کودکان ؛اهمیت ویژه برای درس قرآن مدارس.
به دلیل اهمیت جایگاه قاریان در ایجاد وگسترش انس با قرآن؛راهکارهای مربوط به آنان در بیانات رهبری در 11محور عبارتند از:
یاد گیری و توجه به ترجمه؛ حفظ؛ یاد گیری موسیقی صدا؛ صاحب سبک شدن در قرائت؛ رعایت آداب مجلسی؛ یادگیری نغمه ها وآهنگ های قرآنی؛ یاد گیری ریزه کاری های تلاوت ؛ساختن لحن قرآنی؛ رتبه بندی قاریان؛ هم اندیشی داخلی پیش کسوتان ولزوم انتقال تجربیات؛ برگزاری منبر توسط قاریان.
راهکارهای ایجاد وگسترش انس با قرآن در مراکز دولتی،ادارات ودانشگاهها در بیانات رهبری شامل موارد زیر می باشد:
فراهم کردن امکانات لازم؛ طراحی ساز وکار توانمند سازی از طریق آموزش وپرورش؛ استفاده از ابزارهای تشویقی و تدوین آیین نامه ها؛ تکریم چهره های قرآنی ،توجه به اهمیت نخبگان،الگوسازی در جهت ترویج انس

نتایج حاصله بر اساس فرضیه های تحقیق

نتایج حاصله بر اساس فرضیه ها در انجام پایان نامه علوم قرآنی حاضر عبارتند از:
1- سخنان امام خمینی ومقام معظم رهبری تجلی گاه مفاهیم عمیق آیات وروایات است.
2-انس با قرآن از وظایف خطیر ومهم برای هر مسلمانی است.
3-انس با قرآن از ضروریات رشد وتعالی جامعه اسلامی ورسیدن به اهداف والای آن است.
4-مراحل انس با قرآن هم دارای ترتیب طولی هستند وهم دارای هم زمانی می باشند؛به این معنا که در عین اینکه هر یک از این مراحل مقدمه مرحله بعد است؛اما برای انس کامل با قرآن تحقق همه مراحل با هم لازم است.
5-با بررسی بیانات امام و رهبری  پیرامون انس با قرآن ،روشن می گردد که امام خمینی بیشتر به تبیین وشرح مفاهیم از جمله تفسیر صحیح،تلاوت ،ترتیل وتطبیق و..(که از مراحل انس با قرآن هستند)با توجه به افق والایی که از این مفاهیم در ذهن داشته اند؛پرداخته اند؛اما رهبری با دیدگاه کاربردی به مسائل بیشتر در صدد تاکید بر ضرورت انس ،مراحل آن وراهکارهای اجرایی شدن آن در اقشار مختلف جامعه بوده اند.این مسئله با توجه به موقعیت وشرایط رهبری هر یک از این بزرگان کاملا منطبق وبجاست.
6-دیدگاه عرفانی_اخلاقی امام خمینی (ره)در تعاریف  مربوط به مراحل انس وشرح آنها تجلی نموده است.به گونه ای که در برخی مباحث مانند مقصد تفسیر وچگونگی تطبیق و..نظراتی خاص خود دارند.
7-بر طبق آیات وروایات وبیانات امام ورهبری تدبر در بین مراحل انس با قرآن دارای اهمیت بسیاری است ؛بنابر این یکی از مراحل بسیار مهم آن به شمار می رود که برای دست یابی به روش صحیح آن ،مطالعه وپژوهش ضروری است. 
8-اهداف انس با قرآن در سه بعد فردی،اجتماعی وجهانی مطرح هستند،این اهداف در ارتباط وپیوستگی کامل با یکدیگر قرار دارند ،به گونه ای که در عین ترتیب طولی هر یک بر دیگری تاثر متقابل دارد ؛ وسبب تقویت یکدیگر می گردند.

پیشنهادات

بر اساس مطالعاتی که در انجام پایان نامه علوم قرآنی حاضر صورت گرفت به پژوهشگران ودانشجویان علاقمند به این موضوع جهت انجام رساله دکتری و پایان نامه ارشد آتی  پیشنهاد می گردد که:
1-به بررسی نحوه وروش انس با قرآن ،در شخصیتهای برجسته قرآنی پرداخته شود.
2-با توجه به تفاوتهایی که در سنین مختلف در روش انس با قرآن وجود دارد،به بررسی روشهای مناسب برای گروههای سنی مختلف پرداخته شود.
3-راهکارهای مذکور از مقام معظم رهبری در نهادهای مختلف مورد بررسی قرار گیرد وراههای اجرایی نمودن آنها در این نهادها مشخص گردند.
4-برای دست یابی به روش صحیح تدبر در قرآن ،مطالعه وپژوهش کاربردی انجام گیرد .
5-راهکارهای مختلف مذکور در بیانات رهبری در نهاد های مختلف مورد پژوهش قرار گیرند؛تا راههای اجرایی آنها مشخص گردد.

در صورت داشتن هرگونه سوال در ارتباط با نحوه انجام پایان نامه علوم قرآنی با ما در ارتباط باشید.