آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

بخش خاتمه در انجام پایان نامه ارشد علوم قرآن و حدیث حاضر

انجام پایان نامه ارشد علوم قرآن و حدیث حاضر، تاریخ و تحلیل مکتب حدیثی بغداد است که در قرن چهارم و پنجم هجری ظاهر شده و دستاوردها و نتایجی در تاریخ برجای گذاشته است. کوشش ما بر آن بود تا با کاوش در رویکردهای حدیثی این مکتب و ارزیابی مبانی آن، سرشت اندیشه های حدیثی این دوره را بازیابیم. 
چنانکه ملاحظه شد، جدا از دورۀ حضور امامان: که گرایشهای متفاوتی میان اصحاب ایشان وجود داشته است، در عصر غیبت نیز گرایشهای گوناگونی در زمینۀ فقه و کلام وجود داشته که برخاسته از نحوۀ نگرش دانشمندان امامیه به اخبار و روایات و به طور کلی منابع احکام است. صاحبان این گرایشها را اجمالاً به دو گروه می توان تقسیم کرد:  
گروه اول- اصحاب حدیث که خود به دو شاخۀ افراطی و معتدل تقسیم می گشتند؛ گروهی از ایشان روایات را با اصول دقیق علم رجال و علم حدیث نقد می کردند همچون شیخ کلینی، محمد بن حسن بن ولید و شیخ صدوق. گروه دیگر طرفدار بی قید و شرط احادیث بودند و هرگونه حدیثی را می پذیرفتند؛ از قبیل حشویه و مقلده. به طور کلی پایگاه اهل حدیث در هر دو شاخۀ آن شهرهای «قم» و «ری» بوده که در قرن سوم و چهارم فعالیت داشته اند.
گروه دوم- این گروه که فعالیت خود را هم زمان با استیلای مکتب اهل حدیث آغاز کرد، مکتب متکلّمان بوده است. نخستین پایه گذاران مشرب عقل گرایی در میان امامیه ابن ابی عقیل عمانی و ابن جنید اسکافی بوده اند که معمولاً از ایشان با عنوان «قدیمین» یاد می کنند. به پیروی از ایشان در اواخر قرن سوم با ظهور شیخ مفید و پس از او سید مرتضی مکتب «فقیهان متکلّم» بر مجامع علمی امامیه تفوّق یافت و با فعالیتهای پیگیر شیخ طوسی تا قرنهای متمادی به مکتب بلامنازع فقه، حدیث و کلام امامیه بدل گردید. آنچه در انجام پایان نامه ارشد علوم قرآن و حدیث حاضر مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت، نگرشها و رویکردهای حدیثی مکتب متکلمان بغداد بود که خلاصه ای از دستاوردهای آن را ذیلاً می آوریم:  
در فصل آغازین، کوشش نمودیم تا نشان دهیم که آرایش نظام سیاسی و فرهنگی عصر آل بویه سبب گشت تا زمینه های تکوین و گسترش مکتب بغداد فراهم آید.
در فصل دوم، گفتیم که مکتب بغداد، به سان هر نظام فکری و علمی دیگر، بر اثر عواملی امکان ظهور و بروز یافت. ضمن ارزیابی تحوّلات تاریخی این دوران، عوامل مؤثر در گسترش این مکتب را بررسی نمودیم و به این نتیجه دست یافتیم که جریانهای خردگرای شیعه و سنی در بغداد، همچون معتزله و نوبختیان نقش مؤثری در تکوین مکتب عقل گرای بغداد داشته اند. همچنین به برکت حضور ائمه اطهار: در بغداد، این شهر در قرون دوم و سوم شاهد حضور شیعیان و فعالیتهای علمی آنان بود که این خود نقش مهمی در گسترش فعالیتهای مکتب بغداد در قرن چهارم تا نیمۀ قرن پنجم داشت. بویژه آن که بزرگانی همچون شیخ مفید، شریف رضی، شریف مرتضی و شیخ طوسی در آن دیار به فعّالیت علمی پرداختند و مکتب کلامی و فقهی شیعه را بنیان نهادند.
فصل سوم این پژوهش را به معرّفی مشاهیر مکتب بغداد و آثار حدیثی آنان اختصاص دادیم. آنچه در این میان حایز اهمّیّت بود حضور بسیاری از محدّثان مناطق دیگر در بغداد و نگارش و انتشار آثار حدیثی خود در این شهر بود. 
درانجام پایان نامه ارشد علوم قرآن و حدیث حاضر در فصل چهارم، با ارائۀ پیش فرضهای مکتب حدیثی بغداد، چگونگی نگرش آنان به احادیث را مورد بررسی قرار دادیم. بارزترین مبنای این مکتب که به تفصیل بیان شد، اعتقاد به عدم حجّیّت خبر واحد بود که به تبع آن ناگزیر به مباحثی نظیر عقل و اجماع نیز پرداختیم. در بحث از خبر و اقسام آن گفته شد که خبر به متواتر و واحد تقسیم می گردد و قسم اخیر را از دیدگاه عالمان مکتب بغداد بررسی کردیم و کوشیدیم وجوه اتّفاق و افتراق مکتب متکلّمان و مکتب شیخ طوسی را در این باره توضیح دهیم. برآیند کلّی این بحث در این نکته متجلّی است که اگرچه تفاوت ظاهری میان دیدگاه مکتب متکلّمان مبنی بر «عدم حجیت خبر واحد» و مکتب شیخ طوسی مبنی بر «حجیّت خبر واحد» وجود دارد، در عمل هر دو رأی به یک نظریه باز می گردد و آن عدم حجیّت خبر واحد بدون قرینه است. زیرا شیخ طوسی نیز اگرچه خبر واحد را حجّت دانسته، امّا با ذکر قراین و شرایطی در حجّیّت خبر واحد به همان مبانی مکتب متکلّمان ملتزم گشته است، اگرچه در تعابیر آنان اختلاف ظاهری وجود دارد.

جهت دانلود فایل کامل کلیک کنید

در صورت داشتن هرگونه سوال در ارتباط با آموزش نحوه انجام پایان نامه ارشد علوم قرآن و حدیث با ما در ارتباط باشید.