آکادمی و موسسه علمی پژوهشی ابن سینا

در مجله JM3 در رابطه با مقالاتی که توسط نویسندگان ارسال شده است از فرآیند داوری بیرونی سردبیر-محور استفاده می‌شود. داوران (که ارزیاب نیز نامیده می شود) افرادی ناشناس هستند، یعنی نویسندگان هرگز نمی توانند هویت داوران را شناسایی نمایند.

این رویکرد یک سر کور تنها سبک موجود در مجلات علمی نیست. برخی از مجلات از فرایند داوری دو سر کور استفاده می‌کنند که طی آن داوران از نام یا مؤسسات نویسندگان مطلع نیستند (برای جلوگیری از سوگیری). برخی مجلات از فرایند داوری آشکار استفاده می‌کنند که طی آن نام داوران همراه با نتیجه ارزیابی در زمان انتشار مقاله درج می‌شود.

سایر مجلات از روش بینابینی استفاده می‌کند که طی آن داوران می‌توانند قبل از ارسال نتیجه داوری به نویسندگان آن را امضا نمایند. فرآیند یک سر کور در JM3 (که در این بخش به تفصیل در مورد آن صحبت شد، رایج ترین سبک داوری در انتشار مقالات علمی است.

مجلات باید از فرایند کاملاً مستند برای داوری برخوردار باشند. در ادامه به توصیف فرآیند مرحله به مرحله داوری مقالات که توسط JM3 استفاده می‌شود پرداخت ایم: 

1- نویسندگان مقالات خود را همراه با نامه همراه مقاله و سایر اطلاعات لازم به صورت آنلاین ارسال می‌کنند. در این مرحله، نویسنده بخش ویژه یا مقاله عادی یا گروه مکاتله را برای مقالة خود انتخاب می‌کند.

2- مقاله توسط کارکنان مجله از نظر کیفی بررسی می‌شود. اگر در رابطه با مقاله ارسالی مشکلاتی وجود داشته باشد، کارکنان مجله مراتب را به نویسنده اطلاع می‌دهند.

3- مقاله وارد فرآیند غربالگری سرقت ادبی و بررسی شباهت می شود (بر اساس نرم‌افزار iThenticate) و طی آن مقاله ارسال شده با پایگاه دادة گسترده که شامل مقالاتی است که قبلاً منتشر شده‌اند مقایسه می‌شود. اگر محتوای مقاله شباهت بالایی با مقالات منتشر شده قبلی داشته باشد، برای اخذ توضیحات کافی با نویسنده تماس گرفته می‌شود، مقاله رد شده و اگر مسائل جدی وجود داشته باشد جریمه در نظر گرفته می شود.

4- براساس طبقه‌ای که در خلال ارسال مقاله انتخاب شده است، مقاله در اختیار ویراستاران مهمان بخش ویژه و یا ویراستار ارشد بخش مقاله عادی قرار می‌گیرد. ویراستار با مطالعه نامه همراه مقاله، عنوان، چکیده و بررسی کلی مقاله ارزیابی اولیه را انجام می‌دهد. همچنین ویراستار این موضوع را بررسی می‌کند که آیا مقاله در حوزه مجله قرار می‌گیرد یا خیر و اینکه آیا سبک نگارش آن برای مرور موثرتر کافی است یا خیر. درغیراین‌صورت ویراستار بدون داوری مقاله را رد می‌کند.

5- در رابطه با مقاله عادی، ویراستار ارشد و یا دستیار ویراستار که از تخصص کافی برخوردار است مقاله را بررسی می کند. دستیار ویراستار لزوما نیازی نیست در این حوزه متخصص باشد، بلکه آشنایی کافی جهت شناسایی داوران و تفسیر نتیجه داوری کفایت می کند. در رابطه با مقاله بخش ویژه، ویراستاران مهمان تصمیم می گیرند که کدام ویراستار مهمان نقش دستیار ویراستار را بر عهده بگیرد.

6- دستیار ویراستار مجموعه امور ویرایشی JM3 را انجام می دهد. آنها ابتدا دومین بررسی مقاله را انجام داده و آن را از نظر حوزه، بداعت، اهمیت و کیفیت ارزیابی می کنند. ممکن است این افراد به سرعت از مقاله رد شده و یا به دقت آن را مطالعه کنند. دستیار ویراستار مشخص می کند که آیا مقاله از شانس پذیرش برای انتشار در مقاله برخوردار است و یا ارزش ارسال برای داوری را دارد یا خیر. 

7- اگر دستیار ویراستار بدون داوری مقاله را رد نکند، فرآیند جستجوی داور باصلاحیت آغاز می شود. برای پذیرش مقاله جهت انتشار به دو داور نیاز داریم، اما برخی از دستیاران ویراستار به جستجوی سه داور می پردازند. معمولا، ویراستاران به دلیل مهارت های تکمیلی خود انتخاب می شوند (تجربی، نظری، ریاضی و غیره) تا طیف کامل موضوعات در مقاله از امکان تحلیل تخصصی برخوردار باشند. نویسندگان می توانند فهرستی از داوران پیشنهادی خود را در زمان ارسال مقاله ارائه دهند، اما تصمیم گیری در مورد استفاده یا عدم استفاده از این فهرست بر عهده دستیار ویراستار است. شناسایی داوران باصلاحیت دشوارترین و مشکل سازترین مرحله این فرآیند است و گاهی برای آنکه داوران روند داوری را تقبل نمایند درخواست به  20-10 کاندید ارسال می شود.

8- وقتی نتیجه داوری ارسال می شود، دستیار ویراستار نتیجه داوری را ارزیابی کرده و تصمیم گیری می نماید (معمولا برای درخواست بازبینی یا رد نویسنده). اگرچه داوران توصیه خود را در مورد پذیرش/رد ارائه می دهند، دستیار ویراستار بر اساس مطالعه مقاله و محتوای نتیجه داوری تصمیم نهایی را اتخاذ می کند. 

9- نویسنده مقاله خود را مورد بازبینی و ویرایش قرار دهد، مجددا به همان دستیار ویراستار ارسال می شود. دستیار ویراستار مقاله ویرایش شده و پاسخ نکته به نکته نویسنده در مورد تفسیرهای داوران را ارزیابی کرده و مقاله را یا برای داوری مجدد ارسال کرده و یا در این مرحله تصمیم به پذیرش/رد  مقاله می گیرد. بر اساس گستره بازبینی ها، ممکن است یک مقاله بارها مورد داوری قرار بگیرد. معمولا مقاله به همان داوران ارجاع داده می شود اما این احتمال نیز وجود دارد که در غیاب داور و یا در شرایطی که مطالب زیادی به مقاله افزوده شده و این مطالب نیازمند داوری با تخصص دیگر هستند از داوران جدید کمک گرفته می شود.

10- در نهایت، بعد از تصمیم گیری در مورد مقاله، تصمیم پیشنهادی جهت تایید به ویراستار ارشد ارسال می شود. ویراستار ارشد بررسی نهایی را در مورد فرآیند ویراستاری اتخاذ نموده و پیشنهادات لازم را برای تغییر یا بهبود ارائه می دهد.

11- پذیرش مقاله،اگر مقاله پذیرفته شده است، نویسندگان دستورالعمل‌های لازم را برای ارسال نسخه نهایی مقاله و اشکال آن دریافت می‌کنند. بعد از پذیرش هیچ تغییری نباید در محتوای مقاله ایجاد شود.

12- نسخه نهایی مقاله از مراحل ویرایش و نگارش تخصصی عبور می کند. این مراحل مهم و در عین حال جدید تأثیر بسزایی بر سطح تخصص مقاله، تصحیح اشتباهات تایپی و اشتباهات گرامری، بهبود ترکیب و ارائه مقاله و کسب اطمینان از کیفیت کافی نمودارها دارند.

13- اصلاحیه صفحات جهت تأیید و تکمیل اطلاعات ناقص به نویسنده ارسال می‌شود. نویسندگان باید فوراً این اصلاحیه‌ها را عودت دهند.

14- نسخه آنلاین مقاله نهایی به صورت فوری و نسخه چاپ شده مجله در پایان دوره سه ماهه منتشر می‌شود.
مجله JM3 و اعضای هیئت ویراستاران آن برای مدیریت مقالات ارسالی (شامل خود من) برای تضمین داوری بی‌طرف، رفتار با اعضای هیئت ویراستاران همانند هر فرد دیگر، عدم دسترسی به فرایندهای داوری داخلی در مورد مقاله دارای فرایند ویژه‌ای است. افزون بر این، مجله JM3 درخواست تجدیدنظر از جانب نویسندگانی را که با تصمیم داوران مخالف هستند می‌پذیرد. ویراستار ارشد به شکایات و پیشنهاد نویسندگان یا داوران جهت بهبود فرآیند داوری رسیدگی می‌کند.

چند مورد از آمار اصلی JM3 در سال 2019 به شرح زیر است:

- 134 مقاله دریافتی (114 مقاله عادی، 13 مقاله بخش ویژه و 7 مکاتبه)
- مقاله های عادی (مقالات و نامه ها)
- 18 درصد بدون داوری رد شدند
- 21 درصد مقالات بعد از داوری رد شدند
- نرخ کلی پذیرش برابر با 61 درصد بود
- متوسط زمان اولین داوری 5.5 هفته (میانه 5.1 هفه)
- هیچ مقاله ای بدون تجدید نظر مورد پذیرش قرار نگرفت، 65 درصد مقالات پذیرش شده یکبار توسط نویسندگان، 30 درصد دو بار و 5 درصد سه بار مورد بازبینی قرار گرفتند. 
در رابطه با مقالاتی که مورد پذیرش قرار گرفتند، میانگین زمان پذیرش 15.6 هفته و زمان میانه 13.6 هفته بود (این مدت زمان شامل تجدید نظر نویسنده نیز بود). هر دوره بازبینی مضاعف باعث اضافه شدن دو هفته به متوسط زمان جهت پذیرش نهایی می‌شود. میانگین (میانه) زمان از پذیرش تا انتشار (3.4) 3.6 هفته است.

جهت مشاوره در زمینه داوری و پذیرش مقاله خود به بخش ثبت سفارش مراجعه نمایید.